Ραδιομαραθόνιος για ποιούς; και από ποιούς;

Από το περιοδικό της ΄Παγκύπριας Οργάνωσης Τυφλών (ΠΟΤ) 2 στην έκτη (2⁶) παραθέτω το πιο κάτω κείμενο για ενημέρωση και προβληματισμό, επειδή και στο θέμα αυτό φτάνει πια.

Κυπριακός ραδιομαραθώνιος

Γιατί ο … περιβόητος ΡΑΔΙΟΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ καταγγέλλεται από το οργανωμένο κίνημα των ατόμων με αναπηρία της Κύπρου;

Γιατί εγκαλείται ως υπονομευτικός της προσπάθειας των κυπριακών φορέων των ατόμων με αναπηρία για δικαιωματική προσέγγιση των θεμάτων αναπηρίας;

Γιατί εντέλει, προσβάλλει τους ανθρώπους με αναπηρία ως υποκείμενα κοινωνικών δικαιωμάτων;

Ας διαβάσουμε αναλυτικά τις απαντήσεις στο κείμενο που ακολουθεί ...

Mε κριτήρια δημοσιογραφικού χώρου και χρόνου (τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού), για περισσότερα από είκοσι τώρα χρόνια ο ετήσια επαναλαμβανόμενος ραδιομαραθώνιος είναι το πιο διαδεδομένο στα κυπριακά ΜΜΕ προϊόν, που ασχολείται/άπτεται άμεσα της θεματολογίας της αναπηρίας. Φορέας του είναι μεγάλος τραπεζικός οργανισμός (η Λαϊκή Τράπεζα της Κύπρου) και βασικός συνεργάτης/εταίρος και χορηγός επικοινωνίας (διαφημιστικός οίκος/όργανο) το δημόσιο κυπριακό ραδιοτηλεοπτικό μέσο (το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου).

Ο δημοσιογραφικός χώρος και χρόνος που διατίθεται καθ’ όλη τη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους για το ραδιομαραθώνιο (η εντύπωση για διαδικασία μερικών μόνο ημερών ανήκει στο μακρινό παρελθόν) προσεγγίζει με μαθηματική ακρίβεια το χώρο και χρόνο, που συνολικά διατίθεται για θέματα αναπηρίας στους φορείς των ίδιων των ατόμων με αναπηρία κατά τη διάρκεια μιας ολόκληρης δεκαετίας. Παραδεχόμαστε, ότι δεν είμαστε σε θέση να κατέχουμε απόλυτα ακριβή στοιχεία μέτρησης τέτοιου χώρου και χρόνου, πεποίθηση μας, ωστόσο, είναι ότι η προσέγγισή μας δεν απέχει καθόλου από την πραγματικότητα.

Το ποσοτικό κριτήριο όπως το εκτιμούμε πιο πάνω, συνιστά από μόνο του μια κυπριακή πρωτοτυπία σε σύγκριση με τις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες. Σε πολλές από αυτές, το προϊόν «ραδιομαραθώνιος» έχει δοκιμαστεί στην πράξη και έχει καταγγελθεί και ξεπεραστεί εδώ και πολλά χρόνια. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, σε μια σύγχρονη κοινωνία του 20^ου/21^ου αιώνα να είχε διαφορετική εξέλιξη. Η με γενικό και αόριστο (μη στοχευμένο) τρόπο είσπραξη/συλλογή χρημάτων για σκοπούς ανάδειξης και προβολής της ελεήμονος διάθεσης, «ευσπλαχνίας» και αισθημάτων αγάπης των «εχόντων και κατεχόντων» προς τον πλησίον, αντανακλά πιστά το παρωχημένο φιλανθρωπικό μοντέλο αντίληψης και επικοινωνίας της κοινωνικής συνθήκης της αναπηρίας, που βρίσκει παντελώς αντίθετο το διεθνές αναπηρικό κίνημα και όχι μόνο.

Στην Κύπρο, η αντίθεση με τα διεθνώς ισχύοντα είναι κραυγαλέα. Όχι μόνο υπάρχει ραδιομαραθώνιος, αλλά παράλληλα η υπερβολική ποσοτικά επένδυση από πλευράς κυπριακών ΜΜΕ στο προϊόν που ακούς το όνομα «ραδιομαραθώνιος», που μεταχειρίζεται τα άτομα με αναπηρία, ως να αποτελούν αντικείμενα οίκτου, φιλανθρωπίας ή προαιρετικής ...ευαισθησίας, εξ’ αντικειμένου μειώνει το χρόνο και χώρο της λοιπής παρουσίασης των θεμάτων αναπηρίας.

Ο ραδιοτηλεοπτικός αυτός χώρος και χρόνος καταλαμβάνεται, αρχικά, από ένα συνεχή βομβαρδισμό των πολιτών με πληροφορίες/διαφημίσεις που προβάλλουν τα επιτεύγματα «ύψος των εισπράξεων» των προηγούμενων ραδιομαραθώνιων εκδηλώσεων, με κεντρικό, μοναδικό στόχο τη δημιουργία συναισθηματικής φόρτισης και επίκλησης των «φιλάνθρωπων» αισθημάτων των πολιτών. Η βασική διαδικασία «είσπραξης χρημάτων» διαρκεί μερικές ημέρες, και περιλαμβάνει: προβολή «τραπεζικών περιπτέρων/ταμείων» είσπραξης χρημάτων, αυτοκίνητα «κουμπαράδες», παρελάσεις πολιτικών και άλλων δημόσιων προσώπων από τη δημόσια ραδιοτηλεόραση, τηλεοπτικά προγράμματα με δημοπρασίες και ανακοινώσεις εισφορών και άλλων οικονομικών δωρεών από επώνυμους και ανώνυμους πολίτες. Όλα τα πιο πάνω συνοδευόμενα από επαναλαμβανόμενους αριθμούς, που αυξάνονται με γοργούς ρυθμούς για σκοπούς εντυπωσιασμού και δημιουργίας του κατάλληλου κλίματος «ευαισθητοποίησης της κοινωνίας».

Από την όλη διαδικασία, δε λείπει η παρουσίαση κάθε χρόνο προεπιλεγμένων ατόμων με αναπηρία, που χρησιμοποιούνται για εξυπηρέτηση των ίδιων πιο πάνω σκοπών, ενώ ταυτόχρονα οι επί παντώς επιστητού «ειδικοί σε θέματα αναπηρίας» των επιτελείων των διοργανωτών, διαλαλούν χωρίς ίχνος συναίσθησης των υπερβολών που χρησιμοποιούν και με ασυνείδητη δόση ειρωνείας τις «ειδικές ικανότητες» των «παιδιών», ως η αναπηρία να αποτελεί ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα!

Κατά συνέπεια, ο «θεσμός» του ραδιομαραθωνίου λειτουργεί ως άλλοθι για την παραβίαση πρώτιστα και κύρια των κοινωνικών και κατά δεύτερο λόγο και των επικοινωνιακών δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στην Κύπρο.

Αναφερόμενοι ενδεικτικά στα κοινωνικά δικαιώματα: «Πολλές φορές άτομα με αναπηρία απευθύνονται σε αρμόδιες υπηρεσίες για να ασκήσουν δικαιώματα και να απορροφήσουν αγαθά που δικαιούνται σύμφωνα με την κείμενη Νομοθεσία και παραπέμπονται στον ... ραδιομαραθώνιο», πιστοποιούν πολλά στελέχη του κυπριακού κινήματος των ατόμων με αναπηρία. Η παραπάνω φράση αποκαλύπτει τον τρόπο και το μέγεθος της παραβίασης σε όλη του τη διάσταση και δυναμική.

Σε ότι αφορά τα επικοινωνιακά δικαιώματα: Η παραβίαση σχετίζεται άμεσα με αυτή καθεαυτή την προσέγγιση των θεμάτων αναπηρίας από το ραδιομαραθώνιο, που θεωρείται διεθνώς ξεπερασμένη, προσβλητική και πατερναλιστική. Έχει, επιπρόσθετα, να κάνει με την υπονόμευση του λοιπού δημοσιογραφικού προϊόντος σε θέματα αναπηρίας, που εξ’ αντικειμένου είναι και ποσοτικά (μιας και είναι λιγότερο) και ποιοτικά (μιας και υπόκειται στην επιρροή της κυρίαρχης αντίληψης που προνομιακά ο ραδιομαραθώνιος ορίζει και/ή αναπαράγει) εξαρτημένο και προβληματικό. Με απλά λόγια, κομμάτι της κοινωνίας είναι και οι δημοσιογράφοι, άρα επηρεασμένοι από την ανισοβαρή κοινωνική υπεροχή του ραδιομαραθωνίου (δεν μπορεί παρά να) είναι και η δημοσιογραφία τους στα θέματα αναπηρίας.

Δεδομένου του κομβικού και αναντικατάστατου ρόλου που διαδραματίζουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως προς την άρση των στερεοτύπων γύρω από την αναπηρία, θα ανέμενε κανείς, ιδιαίτερα από τη δημόσια ραδιοτηλεόραση, να λειτουργεί ως προωθητική δύναμη για την οικοδόμηση ενός ραδιοτηλεοπτικού τοπίου στη χώρα μας, το οποίο να αντανακλά τουλάχιστο σεβασμό στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες.

Αντίθετα και για να λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους, ο ραδιομαραθώνιος προσβάλλει την Κύπρο ως σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα και εκθέτει την κυπριακή κοινωνία στην ολότητα της.

Κάτι δραστικό πρέπει να γίνει γι’ αυτό και μάλιστα άμεσα. Αν μη τι άλλο, σε πρώτη φάση είναι επιτακτική η ανάγκη σοβαρής συζήτησης σχετικά με το ρόλο και τα όρια επιρροής του ραδιομαραθωνίου. Με κριτήριο τη σύγχρονη προοδευτική προσέγγιση της αναπηρίας, η οποία είναι πανθομολογούμενη και αποδεκτή από τους μετέχοντες στο ευρωπαϊκό κεκτημένο, ουδεμία αμφιβολία υπάρχει, για το εάν ο κυπριακός ραδιομαραθώνιος αναπαράγει ή όχι το παρωχημένο φιλανθρωπικό μοντέλο. Το αναπαράγει απροσχημάτιστα! Η έννοια δε του «απροσχημάτιστου» μοιάζει να είναι το κατάλληλο κλειδί για τις πρώτες απαραίτητες παρεμβάσεις και βελτιώσεις.

Εξηγούμαστε: Στο βαθμό που ο ραδιομαραθώνιος θα κάλυπτε ελλείμματα χρηματοδότησης και δικαιωματικές ανάγκες, στις οποίες δεν ανταποκρίνεται ως θα όφειλε η αρμόδια πολιτεία, ο ρόλος του θα μπορούσε να θεωρηθεί έως και μη υπονομευτικός εάν: α) καταγράφονταν αυστηρά και συγκεκριμένα με αποκλειστική ευθύνη και αρμοδιότητα του κυπριακού αναπηρικού κινήματος, οι ανάγκες και ελλείμματα που κάθε ραδιομαραθώνιος καλύπτει και β) δινόταν συνειδητό και εγγυημένο τέλος στην «αξιοποίηση» του ραδιομαραθωνίου από την πολιτεία ως άλλοθι για τις δικές της ανεπάρκειες.

Βάσει της κοινής λογικής τα δύο «εάν» είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα. Η συγκεκριμένη καταγραφή της δικαιωματικής κοινωνικής ανάγκης ή αναγκών που ο κάθε ραδιομαραθώνιος θα καλείτο να καλύψει και του ακριβούς ποσού που θα αιτείτο με την εγγύηση του αναπηρικού κινήματος, εξ’ ορισμού θα ακύρωνε αν μη τι άλλο την αξιοποίησή του ως άλλοθι από την πολιτεία για τις δικές της ανεπάρκειες. Η πολιτεία θα υποχρεωνόταν να δηλώσει - επί συγκεκριμένων δικαιωματικών αναγκών με ακρίβεια μετρήσιμων και μετρημένων - ανεπαρκής. Θα τηρείτο κατ’ αυτό τον τρόπο, τουλάχιστον, το πρόσχημα των «καθαρών εξηγήσεων», που μέχρι σήμερα παραβιάζεται. Δε θα μπορούσε εντέλει να χρησιμοποιείται ο ραδιομαραθώνιος ως άλλοθι.

Ο κάθε προοδευτικός άνθρωπος μπορεί να αντιληφτεί, ότι πιθανή υιοθέτηση των δύο ζωτικών προϋποθέσεων - αυστηρή καταγραφή αναγκών και μη χρησιμοποίηση του ραδιομαραθωνίου από την πολιτεία ως άλλοθι για τις δικές της ανεπάρκειες - θα σήμαινε αυτόματα και δραστικές αλλαγές στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης του προϊόντος «ραδιομαραθώνιος». Συνακόλουθα, θα επιδρούσε εμμέσως πλην σαφώς επί το προοδευτικότερον στην ευρύτερη δημοσιογραφία επί θεμάτων αναπηρίας. Από μόνη της η υποχρεωτική πλέον ιεράρχηση - αξιολόγηση - καταγραφή των ελλειμμάτων πολιτικής, συνιστά την αφορμή - έναυσμα για σοβαρή δημοσιογραφική εργασία. Εν κατακλείδι, θα έπαυε ο ραδιομαραθώνιος να λειτουργεί ως άλλοθι της δημοσιογραφικής επί θεμάτων αναπηρίας ανεπάρκειας όπως μέχρι σήμερα γίνεται.

Το κίνημα των ατόμων με αναπηρία της Κύπρου φαίνεται αποφασισμένο να πιέσει προς την κατεύθυνση των «καθαρών εξηγήσεων». Η προώθηση, όμως, του αιτήματος για ανατροπή της σημερινής φυσιογνωμίας του ραδιομαραθωνίου δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι αποκλειστική υπόθεση του αναπηρικού κινήματος της Κύπρου. Εξ’ αντικειμένου αφορά όλους όσους ενδιαφέρονται πραγματικά για μια προοδευτική πορεία προς το μέλλον της Κυπριακής κοινωνίας.

Οι εκπορευόμενες μέχρι σήμερα αποκλειστικά και μόνο από το αναπηρικό κίνημα ενστάσεις και καταγγελίες για την πατερναλιστική λογική και αντίστοιχο ρόλο του ραδιομαραθωνίου, πρέπει να «συναντηθούν» με το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό συνοδοιπόρων υποστηρικτών. Το θέμα πλέον τίθεται επιτακτικά από τους φορείς των ατόμων με αναπηρία της Κύπρου, άρα δε νοείται σιωπή.

Η αγνόηση δια της σιωπής της έντονης διαφωνίας των φορέων των ατόμων με αναπηρία μεταφράζεται σε αγνόηση της θεμελιώδους δημοκρατικής αρχής της ισότητας δικαιωμάτων, που με όρους διεθνούς αναπηρικού κινήματος αποτυπώνεται στη φράση-κωδικό «τίποτε για εμάς χωρίς εμάς». Με πιο απλά λόγια, είναι δημοκρατικά αδιανόητο να αυτοπροσδιορίζεται ο ραδιομαραθώνιος ως «θεσμός», που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, όταν οι ίδιοι οι νόμιμοι εκπρόσωποι τους εκτιμούν και καταγγέλλουν ότι τους υπονομεύει με τον πιο εξευτελιστικό τρόπο! Όσο αυτό εξακολουθεί να ισχύει, ο ραδιομαραθώνιος καταργεί στην πράξη το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία στον αυτοπροσδιορισμό! Καταργεί στην πράξη, το σκεπτικό και τις αρχές της Διεθνούς Σύμβασης του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, που η κυπριακή πολιτεία επίσημα έχει κυρώσει και αποδεχτεί από το Φεβρουάριο του 2011!

Η φράση - κωδικός για το διεθνές αναπηρικό κίνημα «τίποτε για εμάς χωρίς εμάς», σημαίνει ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΝΑΛΙΣΜΟ. Είναι η αποκλειστική και διεθνώς πλέον αποδεκτή ικανή και αναγκαία συνθήκη για μια πραγματικά προοδευτική/δικαιωματική προσέγγιση των θεμάτων αναπηρίας, που αποτυπώνεται σε όλες τις σχετικές διεθνείς συμβάσεις που υπέγραψε η χώρα μας της πιο πάνω Σύμβασης του ΟΗΕ μη εξαιρουμένης. Εκ των ων ουκ άνευ λοιπόν, τα κυπριακά ΜΜΕ και κυρίως το δημόσιο ΡΙΚ, που «υπάρχει και ενημερώνει» στο όνομα όλων των πολιτών της Κυπριακής Δημοκρατίας, καλείται να πάρει θέση ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΑ ΑΥΤΟΝΟΗΤΟΥ. Καλείται να πάρει θέση υπέρ του δικαιώματος στον αυτοπροσδιορισμό των ατόμων με αναπηρία, που μέχρι σήμερα παραβιάζεται από το ραδιομαραθώνιο και συνακόλουθα να αποκαταστήσει στην πράξη το παραβιασθέν δικαίωμα.

Το πρώτο βήμα προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση είναι ... αυτονόητο. Το όλο θέμα (της αναγκαιότητας δομικών αλλαγών στο προϊόν «ραδιομαραθώνιος» και καταγραφής ενστάσεων και προτάσεων αλλαγής), δεν έχει μέχρι σήμερα την παραμικρή πρόσβαση στη δημοσιότητα. Πρέπει να γίνει άμεσα η σχετική δημόσια συζήτηση. Άμεσα και έντιμα. Με όρους δικαιωματικής ισοτιμίας, με πρώτο δικαιωματικά λόγο στα άτομα που άμεσα θίγονται από το προϊόν «ραδιομαραθώνιος». Το κλίμα έχει ωριμάσει, η διεξαγωγή και μόνο της συζήτησης θα φέρει αναπόφευκτα τα πάνω κάτω. Το δίκαιο του κινήματος των ατόμων με αναπηρία για ανατροπή του πατερναλιστικού μοντέλου επικοινώνησης (και συνακόλουθα πολιτικής διαχείρισης) των θεμάτων αναπηρίας, που παράγει το προϊόν «ραδιομαραθώνιος», πέραν από διεθνώς πανθομολογούμενο είναι και τόσο στη θεωρία αυταπόδεικτο, που αρκεί η δημοσιοποίησή του ώστε να επιβληθεί και στην πράξη.